Dobrobyt, czyli kilogram ziemniaków za dwa złote i dwa jajka po 30 groszy

Oczywiście zdaję sobie sprawę z tego, że to, co podtrzymuje dziś nas w jako takiej przytomności to jedno krótkie zdanie i ilustrujące je duże kolorowe zdjęcie, a jeśli przegapimy to, co się zdarzyło pięć minut temu, to za kolejne dziesięć możemy być już dramatycznie spóźnieni. Nie zmienia to jednak faktu, że wspomniana niepamięć to coś, co nas bardzo łatwo może najzwyczajniej w świecie zabić.

Media doniosły właśnie, że grupa dobrych ludzi zainicjowała internetowy projekt pod nazwą tuskznaczybieda.pl, który ma w swoim zamierzeniu przypomnieć nam, jak to bywało jeszcze tak bardzo przecież niedawno. A ja, czując się odpowiedzialny za tę część narodowej pamięci, chciałbym przypomnieć pewno zdarzenie sprzed wielu już lat, ale jak najbardziej odnajdujące swoje miejsce w kręgu zainteresowania owego projektu.

Oto 12 października 2010 roku wczesnym porankiem, gdy dla wielu z nas dzień nie zdążył się jeszcze na dobre zacząć, samochód wiozący okolicznych mieszkańców do sezonowej pracy przy zbieraniu jabłek, zderzył się z ciężarówką i wszyscy pasażerowie samochodu zginęli. W sumie 18 osób.

18 biednych ludzi, którzy z samego rana zapakowali się do tego ni to busa, ni to samochodu osobowego, stłoczyli się w środku, przysiadając gdzie się dało, na swoich pustych skrzynkach i w porannej mgle zginęło zgniecionych w tym smutnym wnętrzu. Ci, którzy zbierają tego typu informacje twierdzą, że była to największa drogowa katastrofa w najnowszej historii Polski.

Nie do końca wiadomo, czy to zawinił kierowca samochodu, czy może kierowca ciężarówki, czy może tylko mgła, a może całe nieszczęście spowodował fakt, że ci ludzie nie byli przypięci pasami lub że ich było tam dużo za dużo. Faktem jest natomiast, że tuż po tym nieszczęściu wszystkie media wykonywały najbardziej chore piruety, by coś, co jest śmiertelnie proste i właściwie może być albo relacjonowane bez żadnego komentarza na okrągło od rana do nocy, albo pokazywane jako przerażająco surrealistyczny portret Polski i Polaków w dobie rozpasanego postępu, pokazać jako kolejną nauczkę adresowaną do tych, którzy wciąż się nie potrafią przystosować. Oglądałem tamtego dnia telewizję i z prawdziwym przerażeniem widziałem, jak ten świat sparszywiał. Pytanie pozostaje tylko – dlaczego?

Pamiętam jednak też coś jeszcze. Oto tuż po tym jak dotarła do nas wiadomość o owym nieszczęściu, rozmawiałem z pewnym znajomym, człowiekiem znakomicie prosperującym, bywałym w świecie. Starając się skomentować wspomniane zdarzenie, opowiedział mi o swojej jeździe samochodem z Warszawy do Katowic, gdzie na całej swojej drodze widział nieustannie albo grzybiarzy, albo prostytutki. I mówił też, jak to ten obraz przypomniał mu Afrykę, którą jako człowiek szczęśliwie zamożny, miał okazję jakiś czas wcześniej zwiedzać.

Mój znajomy przyznał też, że gdy przejeżdża samochodem przez naszą Polskę, nie może się oprzeć wrażeniu, że widzi kraj ludzi biednych, żyjących z tego, co im da słońce i deszcz, niekiedy niewolników, często kompletnych nędzarzy – opuszczonych przez państwo i zapomnianych przez świat. Ten sam znajomy opowiadał mi też nieco wcześniej, jak w czasie urlopu, gdzieś w Polsce podjechał swoim samochodem pod miejscowy sklep, zaparkował go pośród innych, równie szykownych samochodów, wszedł do środka i akurat trafił na dwoje dzieci, które miały ze sobą 2,60 zł i kupowały kilogram kartofli i dwa jajka.

A ja wiedziałem, że musiało być tak, jak on mi mówił. Ziemniaki po dwa złote za kilogram i jajka po 30 gr. za sztukę. Akurat. W sam raz. A tak zupełnie na marginesie, uwaga dla współczesnych liberałów: czyż to nie jest poważny dowód na to, że kiedyś było lepiej? Jajka po 30 groszy. No, no!

Ale mój znajomy wspominał też Afrykę, gdzie wszędzie się widzi te busy wożące ludzi tam i z powrotem. Busy wypełnione ludźmi do nieprzyzwoitości, ale tanie, więc dla wielu stanowiące podstawowy środek transportu. Tu zresztą niepotrzebny nam przyjaciel i jego afrykańskie refleksje. Busy, autobusy, pociągi i cholera wie, co tam akurat mają, z ludźmi stłoczonymi w środku lub jeżdżącymi na dachach znamy z pięknych, geograficznych filmów dokumentalnych, które nam serwują lepsze i bardziej ambitne kanały telewizyjne, czy to o Afryce, czy o Indiach, czy może o Ameryce Południowej. Oto 12 października 2010 roku, pod Nowym Miastem – tu, w samym środku nowoczesnej i niezwykle aspirującej Europy – rozbił się jeden z tych pojazdów.

I nie łudźmy się. Tu w ogóle chodziło o coś zupełnie innego, niż jakieś idiotyczne bezpieczeństwo jazdy. Akurat w tamtym wypadku mgła, prędkość, bezmyślność kierowców, zły stan dróg były na dziesiątym miejscu. Nie chodziło ani o to, ani nawet o ten kapitalizm, do którego wszyscy tak bardzo od lat, a tym bardziej od roku 1990, tęskniliśmy. To, co się liczyło najbardziej, to te 18 osób, ten senny poranek i te skrzynki. I te rodziny czekające na te 2,60, żeby można było kupić dwa jajka i kilogram ziemniaków.

Te rodziny, które właśnie się dowiedziały, że tych pieniędzy przynajmniej na razie nie będzie. Pamiętajmy więc o nich, tych, co nie doczekali, zwłaszcza dziś, gdy dyskutujemy nad tym, czy chleb kosztuje cztery czy osiem złotych. Bo oni tego komfortu nie mieli, a ci, przez których jeździły po Polsce afrykańskie busy, wciąż się kotłują za progiem gotowi, by wrócić.

rs