Wprowadzenie waluty euro w Polsce. Poznaj poglądy poszczególnych partii w tej kwestii - kto jest za, kto przeciw?

Euro (znak €) to nazwa waluty wprowadzonej w większości krajów Unii Europejskiej w miejsce walut krajowych. Narodziła się ona 1 stycznia 1999 r. Przez trzy lata funkcjonowała w formie elektronicznej, jako pieniądz niematerialny, wykorzystywany wyłącznie do celów księgowych. W formie gotówkowej euro pojawiło się natomiast 1 stycznia 2002 r. To wtedy zastąpiło część walut europejskich, po ustalonym z góry kursie.

Walutę tą, jeśli chodzi o formę materialną, możemy spotkać spotkać zarówno jako monety euro i banknoty euro. Nominały monet to 1, 2, 5, 10, 20 oraz 50 centów, a także 1 i 2 €. Jeśli chodzi zaś o banknoty, są to 5, 10, 20, 50, 100 oraz 200 €. W powszechnym obiegu znajdują się ponadto banknoty o nominale 500 €. Ich emisja zakończyła się jednak 27 kwietnia 2019 r. Będą one zatem stopniowo wycofywane z rynku.

Według szacunków oficjalnego portalu Unii Europejskiej https://european-union.europa.eu walutą euro posługuje się obecnie 20 z 27 krajów Wspólnoty, przez co obejmuje ono swoim obszarem 346 mln Europejczyków. Z tej waluty korzystają jednak także inne państwa i terytoria nienależące do Wspólnoty Europejskiej. Są to terytoria zależne Francji: Gujana Francuska, Gwadelupa, Martynika, Majotta, Reunion, Saint-Barthélemy, Saint-Martin oraz Saint-Pierre i Miquelon.

Oprócz tego waluty euro używają na swoich terytoriach Andora, Monako, San Marino, Watykan, Czarnogóra i Kosowo. Obecnie euro jest walutą o najwyższej wartości gotówkowej na świecie. Jej kwota obiegu wynosi bowiem 751 miliardów euro. Co więcej, przypada na nią aż 27% światowych rezerw walutowych.

Docelowo waluta euro ma być wprowadzona w pozostałych krajach Unii Europejskiej. Muszą one jednak zapewnić ku temu odpowiednie warunki, czyli tzw. kryteria konwergencji lub po prostu znaleźć poparcie wśród swoich obywateli.

Kryteria konwergencji, które pozwalają ocenić, czy państwo członkowskie może przyjąć walutę euro i czy jego przystąpienie do strefy euro nie narazi innych państw strefy na zbyt duże ryzyko gospodarcze, zostały ujęte w art. 140 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Wymienia on łącznie cztery warunki niezbędne do spełnienia przez kraj-kandydata do strefy euro. Są to:

1. Stabilne ceny – Stopa inflacji może najwyżej o 1,5 punktu procentowego przekraczać inflację 3 najstabilniejszych pod tym względem państw członkowskich.

2. Długotrwała równowaga finansów publicznych – Państwo, które chce przyjąć euro, nie powinno być objęte procedurą nadmiernego deficytu. Dotyczy to krajów, których wartości odniesienia dotyczą:

   • 3% dla stosunku planowanego lub rzeczywistego deficytu budżetowego albo Produktu Krajowego Brutto (co ważne, musi on być wyrażony w cenach rynkowych),
   • 60%, jeśli chodzi o stosunek zadłużenia publicznego do Produktu Krajowego Brutto (także wyrażonego w cenach rynkowych).

3. Stabilny kurs walutowy – Państwo-kandydat do strefy euro musi od co najmniej 2 lat uczestniczyć w mechanizmie kursowym (ERM II). Oznacza to, że jego waluta w tym okresie nie może wykazywać silnych wahań względem centralnego kursu ERM II. Ponadto jej dwustronny centralny kurs nie może być obniżany względem euro.

4. Stabilne długoterminowe stopy procentowe – Jeśli państwo chce przystąpić do strefy euro, długoterminowe stopy procentowe (czyli takie, które są obliczane na podstawie długoterminowych obligacji rządowych lub porównywalnych papierów wartościowych) mogą o najwyżej 2 punkty procentowe przekraczać stopy 3 najstabilniejszych pod względem cen państw członkowskich.

Dodatkowym warunkiem dla państwa-kandydata do strefy euro jest również dopasowanie ich przepisów krajowych w zakresie walut i kursów, by były one zgodne z Traktatem i ze Statutem jakie posiadają Europejski System Banków Centralnych (ESBC) i Europejski Bank Centralny (EBC). Co istotne, przewidują one jednocześnie niezależność banków centralnych.

Przyczyny nieprzyjęcia waluty euro w 6 innych krajach Unii Europejskiej, poza Polską, są różne. Częściowo wynika to z braku spełnienia kryteriów konwergencji, a w innych przypadkach – z ogólnej niechęci do zmiany waluty ze strony polityków i społeczeństwa. Sprawdźmy zatem sytuacje w poszczególnych krajach:

I. Bułgaria

Bułgaria, choć już po wejściu do Unii Europejskiej w 2007 r. chciała przyjąć euro, to miała duże problemy z inflacją, przez co nie spełniała jednego warunku konwergencji. Po wejściu do Unii Europejskiej w 2007 r. zaczęło to się zmieniać dopiero 5 lat później. Obecnie Bułgaria spełnia większość kryteriów konwergencji, ponieważ m.in. jej waluta jest sztywno powiązana z euro (kurs: 1 euro = 1,95583 BGN). W 2020 r. bułgarska lewa została wprowadzona do mechanizmu ERM II. To ostatni etap przed planowanym przyjęciem waluty euro od 1 stycznia 2024 r. w całym kraju.

II. Czechy

Czechy to kolejny z dużych krajów Unii Europejskiej, który już od wielu lat, bo od czasów akcesji z 2004 r., planuje wprowadzenie euro. Brak decyzji w tym zakresie wiązał się z głosami wśród społeczeństwa, że przez problemy gospodarcze należy przejść na walutę euro w późniejszym terminie. Był on cały czas przekładany. Pierwotnie miał być to rok 2010, a następnie 2019. Do tej pory nie zostały jednak podjęte kolejne kroki w kierunku wprowadzenia euro do Czech.

III. Dania

Choć podstawowa waluta Danii – korona duńska – od samego początku istnienia strefy euro funkcjonuje w mechanizmie kursowym ERM II, z pasmem wahań ograniczonym do 2,25%, to europejska waluta nie została tutaj przyjęta. Dania jest bowiem państwem zwolnionym z takiego obowiązku na mocy traktatu z Maastricht. Dodatkowo w roku 2000 w Danii odbyło się dodatkowe referendum, w którym 53,2% społeczeństwa duńskiego odrzuciło pomysł wprowadzenia euro.

IV. Węgry

Węgry to kraj, który planował wprowadzenie waluty euro już po 6 latach po wejściu do Unii Europejskiej (czyli w 2010 r., jednak było to niemożliwe z powodu wysokiego deficytu krajowego). To niejedyny problem, z którym boryka się ten kraj, powodujący brak możliwości przejścia na walutę euro. W późniejszych latach na Węgrzech pojawiły się bowiem trudności, jeśli chodzi o stosunek nowego zadłużenia do PKB. Wynik 10% obrazuje najwyższe zadłużenie wśród wszystkich krajów Unii Europejskiej.

V. Rumunia

Rumunia, która w Unii Europejskiej jest od 2007 r., od lat boryka się z dużą stopą inflacyjną, która jest barierą do wprowadzenia waluty euro. Narodowy Bank Rumunii (BNR) obrał sobie za cel najpierw 2015 a później 2019 rok jako ten, w którym wspólna waluta zostanie w Rumunii wprowadzona, jednak mimo starań nie udało się spełnić warunków konwergencji, przez co akcesja do strefy euro została przesunięta na rok 2024. Pandemia koronawirusa i jej skutki gospodarcze dla Rumunii spowodowały kolejne odroczenie wdrożenia euro w tym kraju – na lata 2027–2028.

VI. Szwecja

Szwecja jest członkiem Unii Europejskiej od 1995 r., jednak mimo tego nie wprowadziła nadal waluty euro. Przeprowadziła jednak w tym zakresie 14 września 2003 r. referendum. Większość obywateli sprzeciwiła się w nim wprowadzeniu wspólnej europejskiej waluty.

Polska weszła do Unii Europejskiej w 2004 r. i już w pierwszych latach przygotowywała się do przyjęcia nowej waluty. Pierwotne plany Ministerstwa Finansów wskazywały na 2009 r., jednak nie udało się spełnić wówczas wymogów dotyczących konwergencji. Przez to polski złoty nie wszedł do mechanizmu kursów walutowych ERM II, warunkującego wprowadzenie w ciągu kilku lat w Polsce waluty euro. Działacze polityczni napotykali jednocześnie na silny opór Polaków w tym zakresie, co odzwierciedlało wiele sondaży. Obywatele naszego kraju obawiali się m.in. o wzrost cen przy zmianie waluty.

Po kilku latach po wejściu polski do Unii Europejskiej zgodnie z par. 11 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 4 września 2007 r. w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych możliwe stało się stosowanie waluty euro do rozliczeń w sklepach i punktach usługowych, ale tylko wtedy, gdy jedną ze stron transakcji jest konsument lub odbiorca usług. Ten przepis nie dotyczy zatem firm.

Temat waluty euro w Polsce stał się ponownie popularny po wygranych przez Platformę Obywatelską wyborach parlamentarnych w 2007 r. To ugrupowanie stwierdziło, że nasz kraj będzie chciał spełnić wszystkie kryteria, aby strefa euro zawitał do nas już w 2012 lub 2013 r.

Niektórzy działacze tego ugrupowania wnioskowali nawet o 2011 r. Jednocześnie, mimo nacisków społecznych, Platforma Obywatelska zdecydowała, że nie odbędzie się referendum w sprawie zmiany waluty polskiej na euro. Plany ówczesnej partii rządzącej nie zostały jednak zrealizowane ze względu na sytuację gospodarczą.

W lutym 2009 r. Narodowy Bank Polski opublikował raport, w którym stwierdza, że należy opóźnić przyjęcie euro ze względu na wahania kursu złotego w trakcie kryzysu finansowego.

W marcu 2009 r. pojawiły się ważne ekspertyzy, które mówiły o braku konieczności zmiany Konstytucji RP w związku z wprowadzeniem euro. Mowa tutaj o artykule 227, który mówi, że:

Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

Część konstytucjonalistów jest bowiem zdania, że zmiana ustawy zasadniczej będzie się wiązać tylko z dostosowaniem polskich przepisów wewnętrznych do obowiązującego już prawa wspólnotowego. Powołują się oni na wyższość prawa unijnego nad polską Konstytucją.

Wykładnia Trybunału Konstytucyjnego, zawarta w sentencji wyroku o zgodności traktatu akcesyjnego z Konstytucją RP, jest jednak inna. Uznał on, że zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego dotyczy innych ustaw, a nie samej Konstytucji.

Planom wprowadzenia euro bez zmiany Konstytucji sprzeciwia się partia rządząca – Prawo i Sprawiedliwość. Rząd Beaty Szydło w latach 2015–2017 podchodził do kwestii wejścia Polski do strefy euro bez entuzjazmu, podobnie jak obecny rząd Mateusza Morawieckiego.

,

Na scenie politycznej w naszym kraju działa wiele partii, które chcą wprowadzenia waluty euro, niezdecydowanych na to w obecnej sytuacji, jak i też takich mniej lub bardziej stanowczo się temu sprzeciwiających. Warto porównać ich poglądy, aby przy kolejnych wyborach parlamentarnych podjąć słuszną decyzję.

Stanowczy sprzeciw, jeśli chodzi o wprowadzenie waluty euro, wyraża m.in. Kukiz’15. Działacze tego ugrupowania uważają, że zagraża ona fundamentom integracji europejskiej i zasadzie europejskiej solidarności. Po jej wprowadzeniu istnieje bowiem groźba dużej zwyżki cen oraz konieczność podporządkowania się interesom wielkich mocarstw europejskich.

Kukiz’15 wtórują Partia Republikańska i Konfederacja, których działacze uważają, że euro może nawet pogorszyć konkurencyjność polskiej gospodarki.

Zupełnie przeciwna wspólnej walucie europejskiej jest ponadto prezentująca eurosceptyczne poglądy Suwerenna Polska. Za znacznym odłożeniem wprowadzenia waluty euro w Polsce w czasie jest ponadto Prawo i Sprawiedliwość. Jego politycy uważają, że mamy obecnie na to zbyt wysoki poziom inflacji.

Neutralne podejście do waluty euro w Polsce przedstawia Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL). Jego działacze twierdzą, że Polska powinna przyjąć euro wtedy, kiedy uporządkowane zostaną problemy w tej strefie walutowej, a nasz kraj będzie gotowy na tę walutę, także pod względem przepisów. Zdaniem polityków PSL zapis o euro powinien znaleźć się bowiem w Konstytucji RP. Problemy, jeśli chodzi o wprowadzenie waluty euro, dostrzega także Lewica Razem.

Choć Polska jest zobligowana do tego w przyszłości, to zdaniem polityków Lewicy Razem potrzebna będzie najpierw reforma jakiej potrzebuje strefa euro, na którą złoży się stworzenie unii bankowej oraz większego europejskiego budżetu. Na obecnym etapie sprzeciw wprowadzeniu waluty euro zgłasza również Porozumienie, jak i politycy Polski 2050, którzy chcą, żeby najpierw zostały przez Polskę spełnione kryteria konwergencji.

Silną aprobatę dla przyjęcia waluty euro w Polsce jak najszybciej wyraża z kolei Nowoczesna. Jej działacze są zdania, że jest ona o wiele lepszą alternatywą w trudnych sytuacjach, w takich jak pandemia COVID-19 i wojna w Ukrainie, windujące ceny produktów i usług. Politycy Nowoczesnej twierdzą, że inwestorzy uciekają wówczas do bezpieczniejszych walut globalnych, takich jak euro, wycofując się w tej sytuacji z walut lokalnych takich jak złoty.

Wśród głównych zalet waluty euro działacze Nowoczesnej wymieniają niższą inflację, lepszą ochronę oszczędności oraz brak konieczności wymiany pieniędzy w celach podróży. Podobne poglądy reprezentuje Partia Zieloni. Także politycy Platformy Obywatelskiej zapowiadają, że po ewentualnie wygranych wyborach parlamentarnych w 2023 r. zdecydują się na szybkie przyjęcie w Polsce waluty euro. Dokładny termin będzie jednak uzależniony od bieżących uwarunkowań gospodarczych.

iPolitycznie - Ukraina w UE?